فلج یک طرفه صورت یا فلج بلز و راههای درمان آن

مقدمه
 

فلج یکطرفه صورت یا فلج بل عبارت‌ است‌ از فلج‌ یا ضعف‌ در یک‌ طرف‌ صورت‌. این‌ فلج‌ به‌ احترام‌ پزشکی‌ که‌ برای‌ اولین‌ بار آن‌ را کشف‌ و توصیف‌ کرده‌ نام‌گذاری‌ شده‌ است‌. شروع‌ آن‌ ممکن‌ است‌ ناگهانی‌ باشد یا اینکه‌ پس‌ از چندین‌ روز اتفاق‌ بیافتد. در اکثریت‌ بیماران‌، پیش‌ از بروز آن‌ یک‌ مشکلی‌ وجود داشته‌ است‌، مثلاً استرس‌، خستگی‌، سرماخوردگی‌، یا خشکی‌ گردن‌ یا شانه‌ در طرفی‌ که‌ فلج‌ صورت‌ قرار است‌ اتفاق‌ بیافتد. در این‌ فلج‌، عصب‌ هفتم‌ جمجمه‌ای‌ و آن‌ دسته‌ از عضلات‌ صورت‌ که‌ توسط‌ آن‌ عصب‌دهی‌ می‌شوند دچار مشکل‌ شده‌اند. درگیری عصب صورتی که می‌تواند با انقباضات عضلات صورت ، ضعف عضلات و یا فلج صورت خود را نشان دهد، به تنهائی یک بیماری نیست، بلکه علامتی از یک بیماری است و معمولاًدر نتیجه عفونت ، آسیب و یا تومور عصب صورتی این علائم ایجاد می‌شود و پزشک با ارزیابی‌های خود سعی در تشخیص علت درگیری عصب صورت دارد. پزشکان متخصص گوش و حلق و بینی در میان سایر پزشکان بیشتر از بقیه با مشکلات عصب صورت آشنا بوده و تجربه بیشتری در درمان مشکلات آن دارند. 

 

عصب صورتی یا چهره ای چیست و چه کاری را انجام می‌دهد؟

عصب صورتی شباهت زیادی به کابل تلفن دارد و حاوی حدود 7000 فیبر عصبی است. هر فیبر عصبی باعث هدایت پیامهای الکتریکی به سمت یک عضله مخصوص در صورت می‌شود که این پیامها در نهایت باعث تغییر حالت صورت به شکل خنده ، تبسم ، گریه ، اخم و ... می‌شود و برای همین کارکرد سالم این عصب در ارتباطات روزمره ما دارای اهمیت زیادی می‌باشد.
هرگاه حدود نصف و یا بیش از نصف این فیبرهای عصبی قطع شوند، ضعف عضلات صورت اتفاق می‌افتد. در صورتی که این فیبرها تحریک شوند، آن‌وقت حرکاتی در عضلات صورت مثل  اسپاسم عضلانی و یا انقباضات مکرر عضلات صورت رخ می‌دهد. عصب صورتی نه تنها باعث انتقال پیامهای عصبی به عضلات صورت می‌شود، بلکه شاخه‌هایی هم به غدد بزاقی ، غدد اشکی ، عضله استخوان رکابی در گوش میانی می‌فرستد.
همچنین این عصب حس چشائی قسمت جلوئی زبان را نیز بر عهده دارد. از آنجائی که عملکرد عصب صورتی بسیار زیاد و پیچیده می‌باشد، علائم زیادی ممکن است در اثر اختلال عملکرد عصب صورتی در فرد بروز کند. بطور خلاصه آسیب به عصب صورتی می‌تواند باعث انقباضات پراکنده عضلات صورت ، فلج صورت  خشکی چشم ، کاهش ترشح بزاق وخشکی دهان و یا اختلال در حس چشائی  شود.

علایم شایع:

1.فلج ناگهانی در یک طرف صورت ، از جمله فلج عضلات پلک
2.درد در پشت گوش در طرف مبتلا
3.از بین رفتن خطوط طبیعی و بی حالت شدن یک طرف صورت
4.هماهنگ نبودن دوطرف صورت به هنگام خنده یا اخم کردن
5.سرازیر شدن آب دهان
6.تغییر در حس چشایی ، و ترشح بزاق یا اشک (گاهی )

فلج بل و سایر علل ضعف صورت

شایع‌ترین علت ضعف عضلات صورت که بصورت ناگهانی اتفاق می‌افتد، فلج بل می‌باشد. این اختلال که احتمالا ناشی از پاسخ بدن به یک    ویروسمی‌باشد زمانی بوجود می‌آید که در اثر ویروس ، عصب صورتی خصوصا قسمتی که در داخل کانال استخوانی ، استخوان گیجگاهی قرار دارد متورم شده و بعلت نبود فضای کافی بر روی ساختمان عصب در داخل کانال فشار وارد شده و باعث صدمه عصب می‌شود.
پزشک برای آنکه مطمئن شود علت ضعف عضلات صورت فلج بل بوده و نه عامل دیگری ، مجموعه‌ای از سوالات را از بیمار می‌پرسد و سپس معاینه کامل بدن خصوصا سر ، گردن و گوش‌ها را انجام داده و سپس مجموعه‌ای از سایر تستها را هم انجام می‌دهد.

کلینیک باران با افتخار اعلام میدارد به عنوان اولین مرکز تخصصی منطقه ، خدمات فیزیوتراپی ، طب سوزنی ، ماساژ درمانی و حرکات اصلاحی را در بالاترین کیفیت و بهترین خدمات در محیطی آرام و خانوادگی جهت درمان و یاری بیماران و مراجعین عزیز ارئه گر میباشد کافیست  یکبار امتحان کنید.

 

طرز تشخیص:

فلج بل اغلب به صورت ناگهانی بروز می ‌کند. ممکن است هنگام بیدار شدن از خواب متوجه آن شوید. ممکن است یکی دو روز پیش از فلج، دردی در پشت گوش‌ های خود احساس کنید. حداکثر فلج در عرض ۴۸ ساعت پس از بروز بیماری مشاهده خواهد شد. 

پزشک قادر خواهد بود با نگاه به صورت شما و درخواست برای حرکت دادن برخی از عضلات صورت، به تشخیص زودهنگام دست یابد. 

بیماری‌ های دیگری مانند سکته مغزی هم می ‌توانند سبب فلج یک طرفه صورت شوند و به همین علت، ارزیابی دقیق برای رد کردن یا افتراق این اختلالات لازم است. فلج بل نمیتواند به علت سکته مغزی ایجاد شود این در حالیست که سکته میتواند باعث فلج یکطرفه صورت شود  واین دو باید همیشه از هم افتراق داده شوند

در فلج بل اغلب تمامی عضلات یک نیمه صورت از جمله عضلات پیشانی به شکلی یکسان درگیر می‌شوند. 

در سکته مغزی به ‌طور معمول عضلات پیشانی در سمت درگیر کارایی خود را حفظ کرده و فلج نمی‌ شوندو معمولا دست و پای یکطرف نیز درگیر میشوند.

چگونه فرد بیمار می تواند به بهبودی خود کمک کند؟

وقتی فردی دچار فلج بل شد، باید توجه ویژه ای را به سلامت چشمان خود داشته باشد. در حالت عادی با هر پلک زدن مقداری اشک بر روی سطح قرنیه منتشر شده و سطح چشم را تر نگه می دارد ولی در هنگام فلج بل بعلت اینکه پلک زدن ناقص که صورت گرفته و یا اصلاً انجام نمی شود و از سوی دیگر تولید اشک نیز بعلت اختلال عصب رسانی به غدد اشکی کاهش پیدا کرده است ، سطح چشم خشک شده که می تواند باعث خراش قرنیه و در بلند مدت ایجاد زخم قرنیه شده و حتی منجر به از دست دادن بینائی شود.

 بستن چشم با دست خود هر از چند وقت، یک راه مفید برای مرطوب نگه داشتن سطح چشم است و همچنین استفاده ا زعینکهای محافظتی و یا پانسمان چشمی از ورود اشیاء بداخل چشم جلوگیری می کند.

روش دیگر برای مرطوب نگه داشتن چشم استفاده از قطره اشک مصنوعی است که توسط پزشک تجویز می شود و فرد در زمانی که بیدار است هر ساعت یک یا دو قطره در چشم خود
می ریزد و در هنگام خواب نیز چشم خود را با پماد می پوشاند.

 

راه ها و روش های درمان

فیزیوتراپی

انجام فیزیوتراپی باید بلافاصله پس از بروز فلج بل آغاز شود تا بتوانید تا حد ممکن توانایی‌هایتان را دوباره به دست بیاورید. در اینجا مشورت با یک فیزیوتراپ خبره که تخصصش توانبخشی صورت است ضروری می‌باشد، زیرا برای طراحی یک برنامه درمانی برای فلج بل با بهترین نتیجه، حتماً به یک ارزیابی دقیق از وضعیت بیمار نیاز خواهد بود. برنامه درمانی برای افراد مختلف، بسته به شدت علائم فلج بل، میزان تأثیر عارضه بر حرکات صورت و نرخ بهبودی، به اشکال متفاوتی اجرا می‌شود.

برای مبتلایان به فلج بل می‌توان از شیوه‌های مختلف فیزیوتراپی درمانی استفاده کرد. البته، ضروری است که انجام فیزیوتراپی در اولین فرصت شروع شود.گزینه های موجود عبارتند از:

تحریک الکتریکی

 

تحریک الکتریکی برای بیمار مبتلا به فلج بل عبارت است تحریک گروه‌هایی از عضلات و عصب‌ها برای حفظ کشیدگی و حالت طبیعی عضلات و بهبود کارایی آن‌ها. این روش میزان لاغری یا تحلیل رفتن عضلات را کم می‌کند.

در روش تحریک عصبی، برخی سیگنال‌های الکتریکی ارسال می‌شود که اساساً مشابه آن دسته از تکانه‌های عصبی هستند که یک عصب سالم به عضلات صورت می‌فرستد؛ گاهی اوقات به این روش تحریک نوروتروفیک هم گفته می‌شود.

ورزش دادن عضلات صورت

ورزش دادن صورت به شکل ملایم، باعث حفظ کشیدگی و حالت طبیعی عضلات صورت و کاهش ضعف عضلات می‌شود. تمرینات ورزشی متناسب با نیازهای هر فرد طراحی می‌شوند. این روش باعث بهبود هماهنگی و حفظ حافظه حرکتی می‌شود.

گرما درمانی

استفاده از کیسه‌های داغ تحت نظر فیزیوتراپ، به بهبود گردش خون در اطراف عصب‌ها و عضلات کمک می‌کند.

بیوفیدبک

به افراد کمک می‌کند تا با شناسایی و تمرکز بر عضلات درگیر، کنترل حرکت آن عضلات را دوباره به دست آورند. این روش آگاهی بیمار از وضعیت عضلات صورتش را افزایش می‌دهد.

ورزش و حرکات اصلاحی

تمرینات صورت که متناسب با هر بیمار ارائه می‌شوند، بیش از همه به بهبود عملکرد صورت افرادی که در سطحی متوسط دچار فلج شده‌اند و همچنین موارد مزمن فلج بل کمک می‌کنند. همچنین شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد تمرینات صورت در موارد حاد نیز عوارض فلج بل را کاهش می‌دهند.

 

 

به حالت ریلکس در مقابل یک آینه بنشینید.

 

 

به آرامی ابروها را بالا ببرید؛ می‌توانید با کمک انگشتانتان این حرکت را انجام دهید.

 

 

ابروهایتان را به طرف هم بکشید و اخم کنید.

 

 

بینی‌تان را چروک کنید.

 

 

تلاش کنید پره‌های بینی‌تان را باز کنید و از طریق بینی یک نفس عمیق بکشید.

 

 

به آرامی تلاش کنید گوشه‌های دهانتان را به طرف بیرون بکشید.

 

 

حرکت فوق را انجام داده و کمی در همان حالت بمانید.

 

 

می‌توانید برای انجام حرکت فوق از انگشتانتان کمک بگیرید. حرکت را انجام دهید و در انتها انگشتانتان را بردارید و ببینید آیا می‌توانید در این صورت هم آن لبخند را نگه‌دارید.

 

 

یک گوشه دهانتان را بالا ببرید . سپس گوشه دیگر را

 

 

به پایین نگاه کنید.

 

 

به آرامی پشت انگشت اشاره‌تان را روی پلکتان بگذارید تا بتوانید چشمتان را بسته نگه‌دارید.

 

 

با یک دست به آرامی ابروی طرف مخالف را بالا بکشید.این کار را در چند نقطه از ابرو انجام دهید. این حرکت به شل شدن پلک و جلوگیری از سفت شدن آن کمک می‌کند.

 

 

حالا تلاش کنید که به آرامی پلک‌هایتان را به هم بفشارید.

 

 

چشم‌هایتان را باریک کنید، طوری که انگار به خورشید نگاه می‌کنید.

 

طب سوزنی

درمانگران چینی در این موردچه می‌گویند؟
در بسیاری از کتاب‌ها و نسخه‌های به جای مانده از درمانگران طب سنتی چین از فلج بلز با نام فلج محیطی یا انحراف یک‌سویه چشم و دهان یاد شده است. در این آثار دلایل مختلفی برای ابتلا به فلج محیطی صورت یا فلج بلز مطرح شده است که در میان آنها به زندگی در شرایط آب و هوایی خیلی سرد یا خیلی گرم، قرار گرفتن در معرض بادهای شدید و سرد، ابتلا به بیماری ویروسی و کم‌خونی یا ایجاد ضربه در ناحیه سر اشاره شده و درمان‌هایی برای آن از طریق طب سوزنی و نسخه‌های گیاهی طب سنتی چین در نظر گرفته شده است. این شیوه درمانی امروزه نیز توسط سازمان بهداشت جهانی به عنوان یک شیوه درمانی مکمل توصیه شده است. به این ترتیب متخصصان در طب مدرن می‌توانند با دارودرمانی بیمار را درمان کنند و در کنار آن از یک متخصص طب سوزنی بخواهند برای ایجاد تسریع روند درمانی به بیمار کمک کند.

سوزن به عنوان  درمان کمکی
بر اساس آمار منتشر شده درباره نتایج درمانی بیماران مبتلا به فلج بلز بیش از 60درصد افراد مبتلا به این بیماری با پیگیری روند درمانی بهبود می‌یابند. نکته مهم این است که دلیل بروز بیماری باید به درستی تشخیص داده شود. به عنوان مثال در صورتی که فلج بلز به دلیل ابتلا به یک بیماری ویروسی در فرد مشاهده شود، علاوه بر آنکه درمان برای بازگشت عملکرد عصب‌های صورت انجام می‌شود باید عامل پیدایش فلج صورت (بیماری ویروسی) نیز با دارودرمانی برطرف شود بنابراین این یک درمان گروهی است که متناسب با دلایل بروز فلج بلز میزان همراهی و تاثیرگذاری این شیوه‌های درمانی بیشتر یا کمتر می‌شود.

سوزن‌ها چگونه درمان‌مان می‌کنند
در شیوه طب سوزنی در شرایطی که التهاب اعصاب در ناحیه صورت به ویژه التهاب عصب هفتم صورت موجب ابتلا به فلج بلز و از بین رفتن تقارن دو نیمه صورت باشد، سوزن کارکرد بسیار موثری دارد. درمانگر با زدن سوزن‌های یک‌بار مصرف و بسیار نازک به نقاط مشخصی از بدن بیمار بخش بازسازی سلول‌های آسیب‌دیده در مغز را فعال می‌کند. به این ترتیب مغز فرمان بازسازی ریشه‌های عصبی و بهبود التهاب ایجاد شده در ناحیه عصب هفتم را صادر می‌کند. ضمن آنکه بخشی از سوزن‌ها که در ناحیه صورت بیمار زده می‌شود به بهبود و افزایش جریان گردش خون در این ناحیه کمک می‌‌کند و موجب می‌شود بازسازی سلول‌های عصبی با سرعت بیشتری اتفاق بیفتد. استفاده از این شیوه درمانی در کنار شیوه طب مدرن می‌تواند طول مدت درمان بیمار را کاهش دهد چرا که در طول درمان بیماری از آنجا که ظاهر فرد زیبایی و جذابیت گذشته خود را از دست داده است می‌تواند موجب ابتلای فرد به بیماری‌های روحی به ویژه افسردگی شود.

30جلسه‌ای خوب می‌شوید
مردان و زنانی که دچار فلج محیطی صورت می‌شوند در صورتی که شیوه درمانی طب سوزنی را انتخاب کنند باید 3 دوره درمانی 10 جلسه‌ای برای دریافت سوزن به مطب متخصص مراجعه کنند. در نخستین دوره درمانی درمانگر با ارزیابی روند درمان بیماری در جلسات طب سوزنی روند درمانی بیمار را برایش شرح می‌دهد. در شرایطی که متخصص از روند درمان راضی باشد بعد از 30جلسه به بیمار توصیه می‌شود تا ماهی یک بار برای دریافت سوزن و پیشگیری از بازگشت بیماری به متخصص طب سوزنی مراجعه کند و در شرایطی که بیمار نیاز به ادامه روند درمان داشته باشد این روند از سوی درمانگر برای او تجویز و توصیه می‌شود.

این بیماری را با سکته مغزی اشتباه نگیرید
گاهی این نگرانی در میان اعضای خانواده بیمار وجود دارد و آنها تصور می‌کنند علت فلج اعصاب و افتادگی عضلات صورت ناشی از سکته مغزی است در حالی که اگر ابتلا به فلج بلز توسط متخصص اعلام شود آنها نباید نگرانی در مورد آسیب مغزی بیمارشان داشته باشند چراکه این بیماری مربوط به خود مغز نیست و عصب هفتم صورت را تحت تاثیر خود قرار داده است. این بیماری از جمله بیماری‌های قابل درمان است و بهره‌مندی بیمار از شیوه‌های درمانی طب مدرن و مکمل مانند فیزیوتراپی و طب سوزنی می‌تواند روند و طول مدت درمان بیمار را تسریع کند.